การวิเคราะห์ต้นทุนฐานกิจกรรมในกระบวนการผลิตและโลจิสติกส์: ผลิตภัณฑ์ข้าวเชิงพาณิชย์ กลุ่มวิสาหกิจโรงสีข้าวชุมชนบ้านหนองโอน Activity-Based Costing in Production and Logistics Process: Processed Rice Products of Ban-Nong-Oan Community Rice Mill Enterprise

     งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อวิเคราะห์ต้นทุนต่อหน่วยของผลิตภัณฑ์ข้าวแต่ละประเภทที่ได้จากกระบวนการผลิตและโลจิสติกส์ของวิสาหกิจโรงสีข้าวชุมชนบ้านหนองโอน จังหวัดสงขลา และสร้างโปรแกรมจำลองต้นทุนด้วย Excel เพื่ออำนวยความสะดวกในการคำนวณต้นทุนให้แก่โรงสี จากการศึกษา พบว่า กิจกรรมในกระบวนการผลิตและโลจิสติกส์ประกอบด้วย 11 กิจกรรม ซึ่งมีโครงสร้างต้นทุนต่อหน่วย ดังนี้ 1) การขนส่งข้าวเปลือกสดจากนาข้าวไปยังโรงตากข้าว 0.12 บาท/กิโลกรัม 2) การตากข้าวเปลือกสดเพื่อลดความชื้น 0.33 บาท/กิโลกรัม 3) การขนส่งข้าวเปลือกแห้งจากโรงตากข้าวไปเก็บในโกดังโรงสีข้าว 0.15 บาท/กิโลกรัม 4) การคัดกรองสิ่งปนเปื้อนจากข้าวเปลือกแห้ง 0.40 บาท/กิโลกรัม 5) การกะเทาะเมล็ดข้าวเปลือก 0.72 บาท/กิโลกรัม 6) การคัดกรองข้าวสารปลอมปน 0.99 บาท/กิโลกรัม 7) การสีข้าวหัก 0.58 บาท/กิโลกรัม 8) การร่อนจมูกข้าว 0.64 บาท/กิโลกรัม 9) การบรรจุหีบห่อสุญญากาศข้าวสารสุทธิ 5.19 บาท/กิโลกรัม 10) การบรรจุสินค้าเพื่อจัดส่ง 0.15 บาท/กิโลกรัม และ 11) การขนส่งสินค้าไปยังลูกค้า 0.05 บาท/กิโลกรัม ต้นทุนจากกิจกรรมทั้งหมดจะถูกปันส่วนลงสู่ผลผลิตข้าว 5 ประเภท และนำไปรวมกับการปันส่วนต้นทุนวัตถุดิบ ได้ต้นทุนต่อหน่วย ดังนี้ ข้าวสารสุทธิบรรจุสุญญากาศมีต้นทุนอยู่ที่ 33.43 บาท/กิโลกรัม จมูกข้าวมีต้นทุนเฉลี่ยที่ 143.52 บาท/กิโลกรัม ข้าวปนสุทธิ ค่าเฉลี่ยเท่ากับ 10.10 บาท/กิโลกรัม ข้าวหักสุทธิ ค่าเฉลี่ยเท่ากับ 8.29 บาท/กิโลกรัม และ ปลายข้าวสุทธิ ค่าเฉลี่ยเท่ากับ 7.61 บาท/กิโลกรัม เมื่อพิจารณาสัดส่วนโครงสร้างต้นทุนของผลผลิตรวม พบอัตราส่วนโครงสร้างต้นทุนวัตถุดิบต่อต้นทุนกิจกรรมโดยประมาณ อยู่ที่ 3:1 สำหรับโปรแกรมจำลองต้นทุนด้วย Excel สามารถช่วยให้ทางโรงสีเพิ่มประสิทธิภาพในการบริหารจัดการได้มากขึ้น อาทิ การปรับเปลี่ยนราคารับซื้อข้าวเปลือกสดที่เปลี่ยนไปตามฤดูกาลเพื่อคำนวณต้นทุนใหม่ จากนั้นทดลองปรับเปลี่ยนราคาขายของสินค้าใหม่เพื่อให้ได้อัตรากำไรที่เหมาะสม หรือการทดลองปรับเปลี่ยนค่าใช้จ่ายเพื่อดูผลลัพธ์ต้นทุนต่อหน่วยปลายทางของผลผลิตแต่ละประเภท เป็นต้น

คำสำคัญ: ต้นทุน  ต้นทุนฐานกิจกรรม  โปรแกรมจำลอง  โลจิสติกส์  โรงสีข้าว

     The objectives of this study aim: 1) to investigate the cost structures of rice products in production and logistics activities at Ban-Nong-Oan Community Rice Mill Enterprise in Songkhla; and 2) to develop the program in Excel that helps the enterprise to simulate cost and profit according to the forthcoming change of the cost in some resources. The research findings show that there are eleven main activities involved in production and logistics processes. The cost associated with each process are as follows: 1) Transportation of paddy from fields to the drying area, 0.12 baht/kg; 2) Drying of the paddy for humidity reduction, 0.33 baht/kilogram; 3) Transportation of the dried paddy from the drying area to the mill’s warehouse, 0.15 baht/kg; 4) Screening of dirt from the dried paddy, 0.40 baht/kg; 5) Milling of the dried paddy, 0.72 baht/kg; 6) Screening of the mixed milled rice, 0.99 baht/kg; 7) Milling of the broken milled rice, 0.58 baht/kg; 8) Sifting for the rice germ, 0.64 baht/kg; 9) Vacuum packaging of rice product, 5.19 baht/kg; 10) Packing for shipping, 0.15 baht/kg; and 11) Shipping the packs of products to the customer, 0.05 baht/kg. All activities’ costs are allocated into five types of rice products. The cost of raw materials (Paddy) is then allocated and included in the total product cost. The unit cost for each product line is as follows: A pack of rice product, 33.43 baht/kg; the rice germ is 143.52 baht/kg; the mixed rice is 10.10 baht/kg, the broken rice is 8.29 baht/kg; and the fine broken rice is 7.61 baht/kg. When considering the proportion of the product cost structure, it is estimated that the approximate ratio of the raw material cost to the production and logistics cost is about 3:1.The development of the Excel cost simulation program enables the mill to increase its management efficiency. For example, the program allows the manager: 1) to adjust the purchase price of paddy as usually changed by seasons; 2) to recalculate the new unit cost of the rice products; and 3) to adjust the new selling price of the rice products to achieve the optimal profit.

Keywords: Costing, Activity-based Costing, Cost Estimating Program, Logistics, Rice Mill